სპორტისა და მედიის დაფინანსება საფრთხის ქვეშაა. 

აზარტული თამაშების სფეროში კანონმდებლობის გამკაცრება სულ უფრო და უფრო მატულობს: საქართველოს ხელისუფლებამ, ისევე როგორც სომხეთის   (და არა მხოლოდ) ხელისუფლებამ, რეგულაცია შეცვალა, რამაც ქვეყანაში სერიოზული აჟიოტაჟი გამოიწვია. 2021 წლის შემოდგომაზე პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა აზარტული თამაშების ბიზნესში რეფორმების გატარება შესთავაზა, რომლის შედეგიც   აზარტული თამაშების სრული აკრძალვა  უნდა იყოს. 

22 დეკემბერს საქართველოს პარლამენტმა აზარტული თამაშების ოპერატორებისთვის კანონმდებლობის გამკაცრება დაამტკიცა. ხელისუფლების გადაწყვეტილებას მხარს უჭერს ოპოზიცია, ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციები, საზოგადო მოღვაწეები და  საპატრიარქო . თუმცა ძალიან ბევრი კომპანია, სათამაშო ბიზნესის ასოციაცია,  მედია და  საბანკო  სფერო  , ისევე როგორც  არაერთი  ცნობილი სპორტსმენი. 

რა შეიცვალა საქართველოს კანონმდებლობაში? 

ცვლილებები საკმაოდ ფართოა და აისახა მოთამაშეების ფინანსებზე, რეკლამაზე, ასაკსა და სოციალურ სტატუსზე. ფსონების კომპანიებისთვის შენარჩუნდა გადასახადის განაკვეთი 7%-იანი თამაშების მთლიან შემოსავალზე, მაგრამ ონლაინ კაზინოს ოპერატორებისთვის ის გაიზარდა 10%-მდე GGR-ით. თანხების გასატანად, მოთამაშე გააგრძელებს 2%-ის გადახდას. 

კანონი ფაქტობრივად კრძალავს აზარტული თამაშების რეკლამას – შენარჩუნებულია მხოლოდ სპორტული ღონისძიებების (ლიგები, ფედერაციები) და სპორტსმენების სპონსორობის უფლება თუმცა სათამაშო ბიზნესის ასოციაციამ გაავრცელა განცხადება სპონსორობის შეჩერებასთან დაკავშირებით  

შემოღებულია ასაკობრივი და სოციალური ზღვარი - 25 წლამდე ასაკის პირებისთვის, სახელმწიფოსგან სოციალური დახმარების მიმღებთა და საჯარო მოხელეებისთვის თამაში აკრძალულია. მაგალითად, 1 აპრილს ამოქმედდება საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საგანგებო სიტუაციების მართვის სამსახურის ეთიკის კოდექსი, რომელიც აწესრიგებს დასაქმებულებსა და საზოგადოებას შორის ურთიერთობას. და ერთ-ერთი ღონისძიება იქნება აზარტული თამაშების სრული აკრძალვა. 

მთავრობის გეგმის მიხედვით, 18 წელზე უფროსი ასაკის საქართველოს მილიონამდე მოქალაქეს თამაშის შესაძლებლობა ჩამოერთმევა. ძირითადი ცვლილებები ძალაში 2022 წლის 1 მარტიდან შევა.  

ბაზრის მდგომარეობა 

აზარტული თამაშები საქართველოში ერთ-ერთი მთავარი ინდუსტრიაა: ქვეყანაში 6  ოპერატორია, დაახლოებით 6,4 ათასი სათამაშო აპარატი და ასამდე ფსონების მაღაზია. გასულ წელს აზარტულმა თამაშებმა საქართველოს ბიუჯეტს 78,4 მილიონი ლარი (დაახლოებით 25 მილიონი დოლარი) საგადასახადო შემოსავალი  მოუტანა.

რაც შეეხება ბაზრის ზომას, 2021 წლის მონაცემები ჯერ არ გამოქვეყნებულა. 2020 წელს ოპერატორების მთლიანმა GGR 1,5 მილიარდ ლარს მიაღწია (500 მილიონ დოლარზე ოდნავ ნაკლები), ხოლო 2021 წელს ქვეყნის სათამაშო ბიზნეს ასოციაციის ხელმძღვანელი გიორგი მამულაიშვილი  60-65%-იან ზრდას პროგნოზირებს.  

აზარტული თამაშების ოპერატორები საქართველოში მთავარი რეკლამის მომწოდებლები არიან 

ცალკე უნდა ითქვას რეკლამაზე. მისი მასშტაბები,   4H სააგენტოს პარტნიორის ივან კუროჩკინის თქმით, მართლაც უზარმაზარია : 

„თბილისში და ზოგადად საქართველოში რამდენჯერმე ვარ ნამყოფი. რეკლამის შესახებ ახალ რეგულაციამდე იქ ყველა სარეკლამო საიტი დაკავებული იყო აზარტული თამაშების წარმომადგენლებით. აბრები, ავტობუსები, გარე რეკლამა - სადაც არ უნდა გაიხედოთ, აზარტული თამაშები ყველგანაა. ეს არის ძალიან მაგარი მაგალითი იმისა, თუ რა არ უნდა გააკეთოთ. რატომ შემოდის საქართველოში შეზღუდვები? იმისათვის, რომ ოპერატორებმა უბრალოდ არ შეიძინონ ეს ტერიტორიები, ცხადია, რომ ბაზარი ვერ უმკლავდება.  

გიორგი მამულაიშვილი ადასტურებს, რომ აზარტული თამაშებისგან მედია ყველაზე მეტს იღებს. 

შემოსავლის უმეტესი ნაწილი ადგილობრივ ოპერატორებზე მოდიოდა. ციფრებში ეს წელიწადში 450 მილიონ ლარზე მეტია (დაახლოებით 150 მილიონი დოლარი). ბევრ ტელეარხს და გამომცემლობას 1 მარტის შემდეგ სერიოზული ფინანსური სირთულეები შეექმნება. 

ამავე მოსაზრებას   იზიარებს ტელეკომპანია „კავკასიის“ დირექტორი ნინო ჯანგირაშვილი. მისი თქმით, კანონპროექტი დაჩქარებულ რეჟიმში ვერ მიიღება და უხეში შეფასებით, სარეკლამო ბაზარი 30 მილიონ ლარამდე დაკარგავს, საიდანაც მინიმუმ 20 მილიონი ტელეარხებზე მოდის. 

საქართველოს აზარტული თამაშების ასოციაციამ, შესთავაზა რეკლამის დოზირებული ფორმით დატოვების რამდენიმე ვარიანტი, მაგრამ ხელისუფლებამ ეს ინიციატივები უგულებელყო. ახლა, გიორგი მამულაიშვილის თქმით, არალეგალურ ოპერატორებს შეუძლიათ თავიანთი სერვისების რეკლამირება, ლიცენზიანტებს კი არა. 

რამდენად დიდია აზარტულ თამაშებზე დამოკიდებულების პრობლემა? 

ჯერ კიდევ 2017 წელს ხელისუფლებამ დაიწყო ლაპარაკი ინდუსტრიის რეფორმის აუცილებლობაზე, რათა დაიცვან საზოგადოება სოციალური კატასტროფისგან და ამავდროულად დააკმაყოფილონ სათამაშო ბიზნესის მოთხოვნები. 2020 წელს ხელისუფლებამ გაამკაცრა რიტორიკა: კერძოდ, მმართველი პარტიის ყოფილმა დეპუტატმა დავით ჭიჭინაძემ ქვეყანაში აზარტული თამაშების რეკლამის სრული აკრძალვა  შესთავაზა და ახლა სახელმწიფო სიტყვიდან საქმეზე გადავიდა. 

ყოველი მეხუთე მოსახლე, რომ მართლაც გადაჭარბებული მაჩვენებელია, ასეთი მაჩვენებლები ოფიციალურად არსად მსოფლიოში არ არსებობს. გიორგი მამულაიშვილის თქმით, ფაქტობრივად, საქართველოში აზარტულ თამაშებზე დამოკიდებულების პრობლემის შესახებ ზუსტი მონაცემები არ არსებობს. 

ბევრი პოპულისტური განცხადება გაკეთდა ხელისუფლების მხრიდან, როგორიცაა „ჩვენი ახალგაზრდობა კვდება“, „ყველა ნარკომანია“ და ა.შ. და ა.შ. მაგრამ არ არსებობს არც ერთი ოფიციალური სტატისტიკა, არც ერთი კვალიფიციური კვლევა, თუ რამდენი ნარკომანია საქართველოში. ასეთი განცხადებისთვის საჭიროა ძალიან დეტალური შესწავლა. შემიძლია პასუხისმგებლობით განვაცხადო, რომ მსგავსი კვლევა საქართველოში არავის გაუკეთებია. და რასაც ჩვენი ოპონენტები ამბობენ, არის სუფთა პოპულიზმი. მსოფლიო სტატისტიკას თუ გადავხედავთ, დამოკიდებულთა საშუალო რაოდენობა 0,6%-დან 0,8%-მდე მერყეობს და არა მგონია, საქართველოში ეს მაჩვენებელი განსხვავებული იყოს. 

ბაზრის რეაქცია 

შეზღუდვების ზოგიერთი მოწინააღმდეგე, მათ შორის ადამიანის უფლებათა ცენტრი, ასაკობრივი ზღვარის 25 წლამდე აწევას არაკონსტიტუციურად უწოდებს, ზრდასრულთა თავისუფლებებისა და მოვალეობების გათვალისწინებით. 14 დეკემბერს საქართველოს აზარტული თამაშების ასოციაციამ გაავრცელა განცხადება, რომელშიც ნათქვამია, რომ ცვლილებების მიღების შემთხვევაში, სათამაშო ბიზნესი უარს იტყვის სპონსორობის ხელშეკრულებებზე.  

გასული წლის ბოლოს Europebet-ის ტოტალიზატორის ფინანსურმა დირექტორმა  აღნიშნა, რომ რეკლამის აკრძალვის გამო, მედიასთან სარეკლამო კონტრაქტების შეწყვეტის პროცედურები უკვე დაწყებულია: „ყველა კონტრაქტი, რომელსაც ვადა 31 დეკემბერს გაუვიდა, უბრალოდ არ განახლდა“. 

აზარტული თამაშების ასოციაციის გამგეობის წევრმა გიორგი ქათამაძემ  კანონპროექტის განხილვისას  განაცხადა, რომ რეგულაცია გამოიწვევს მომხმარებლების გადინებას უცხოურ არარეგულირებულ საიტებზე, რის შედეგადაც საქართველოს ეკონომიკა ყოველწლიურად 200 მილიონი დოლარით იზარალებს. 

ოპოზიციურად განწყობილი არხების „მთავარი არხის“ და „ტვ პირველის“ წარმომადგენლები ამტკიცებენ, რომ ეს კანონი ტელევიზიის შემოსავალს შეამცირებს, რადგან უმსხვილესი სპონსორია OAO. მედიის ინტერესების დაცვის კოალიცია პარლამენტის გადაწყვეტილებას უარყოფითად აფასებს.   

რა ელის წინ ქართულ სათამაშო ბაზარს? 

ახალი კანონის ოპონენტები ხაზს უსვამენ, რომ მისი მიღების პირველი შედეგი არალეგალური სექტორის გააქტიურებაა. ეკონომისტი ოთო აბესაძე აღნიშნავს, რომ ბაზარზე უკვე გამოჩნდა 10-ზე მეტი უცხოური ონლაინ აზარტული სისტემა, ქართველი პროვაიდერების ასლი სახელებით.  

ასევე პოპულარული გახდა ექაუნთების გაყიდვა მათთვის, ვინც ახალი კანონით ვერ მიიღებს მონაწილეობას თამაშებში. ამის შესახებ გიორგი მამულაიშვილმა იწინასწარმეტყველა: 

მართალი გითხრათ, ბაზარს კარგი არაფერს ელის. საქართველოს ჰქონდა გადამოწმებისა და იდენტიფიკაციის ერთ-ერთი უმაღლესი სტანდარტი მსოფლიოში, ყველა ოპერატორმა იცოდა ვინ იდგა რეგისტრირებული პირის უკან. ახლა კი, ახალი საკანონმდებლო ბაზის ძალაში შესვლის შემდეგ, მივიღებთ კლიენტთა ნაცრისფერ სიას. ერთი ადამიანის უკან შეიძლება იყოს 5-10 ადამიანი, რომლებსაც ეკრძალებათ თამაში. 

კიდევ ერთი შედეგი არის ის, რომ აზარტულმა და შვილობილი კომპანიებმა დაიწყეს პერსონალის ოპტიმიზაცია და საუბარია 30 000-ზე მეტ თანამშრომელზე. 

სპორტს საქართველოში აზარტული თამაშების ოპერატორები აფინანსებდნენ წელიწადში დაახლოებით 30 მილიონი ლარის (დაახლოებით $10 მილიონი) ოდენობით. ბევრმა სპორტულმა კლუბმა უკვე დაიწყო ფინანსური სირთულეები. კერძოდ, ქართულ საფეხბურთო კლუბებსა და მათ აკადემიებს საუკეთესო შემთხვევაში ხელფასების 40%-ით შემცირება მოუწიათ, ერთ-ერთი კლუბი უკვე გაკოტრების პირასაა . სინამდვილეში, ძალოვანი სპორტის სახეობების 90% იმედოვნებს, რომ მიიღებს სახელმწიფო მხარდაჭერას. 

სპორტსმენები და აზარტული თამაშების წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ გაზრდილი საგადასახადო წნეხის გამო, მრავალი სახეობა აღმოჩნდა ძალიან მძიმე მდგომარეობაში, რაც განვითარების პერსპექტივებს მოკლავს. ისეთი ცნობილი სპორტსმენები, როგორებიც არიან ლაშა ტალახაძე და ლევან საგინაშვილი   ამბობენ, რომ ბევრ სპორტსმენს უბრალოდ მოუწევს პროფესიულ კარიერაზე უარის თქმა. 

ახალი კანონის მიღების გამო ბიუჯეტი  ყოველწლიურად 50 მილიონს  დაკარგავს - ეს არის როგორც პირდაპირი შემოსავალი ტოტალიზატორიდან, ასევე თანხები მთელი რიგი დაკავშირებული სფეროებიდან.  

სამწუხაროდ, საქართველოში აზარტულ თამაშებზე დამოკიდებულების მდგომარეობაზე ახალი კანონის ზეგავლენის თაობაზე რაიმე ციფრული ან პროგნოზის მოძებნა მაინც ვერ მოხერხდა.  

გიორგი მამულაიშვილის პროგნოზი 

ყველაზე დიდი პრობლემა ის არის, რომ საქართველოს ჯერ არ გადაუწყვეტია აზარტული თამაშები საზიანოა თუ სასარგებლო. მთავრობა ერთის მხრივ ამბობს, რომ აზარტული თამაში მავნებელია და აწესებს მკაცრ შეზღუდვებს, მეორე მხრივ კი აანონსებს აზარტული თამაშების ზონის შექმნას. ეს ჩემთვის გაუგებარია. 

არის დროში გამოცდილი მაგალითები, მაგალითად, იგივე თურქეთი და აზერბაიჯანი. თურქეთში აკრძალულია აზარტული თამაშები - ვინმეს სჯერა, რომ თურქები არ თამაშობენ? ბევრი თურქი თამაშობს ქართულ ბაზარზე როგორც ონლაინ, ისე მიწის კაზინოებში. იგივეა აზერბაიჯანშიც.  

საქართველოს კარგად ახსოვს 20 წლის წინანდელი მდგომარეობა: იყო უკანონო ფსონები, მიწისქვეშა სათამაშო დაწესებულებები, რის გამოც ბევრს ახალგაზრდას უზარმაზარი ფინანსური პრობლემები შეექმნა. სამწუხაროდ, ჩვენ ვუბრუნდებით ამ ეპოქას. 

2005 წლიდან საქართველო აშენებს აზარტული თამაშების კანონმდებლობის გამართულ სისტემას. მე პირადად ვმონაწილეობდი ბევრი საკანონმდებლო ცვლილების დასრულებაში. კანონმდებლობა ფაქტობრივად მსოფლიო სტანდარტებზე იყო მორგებული, მაგრამ 22 ნოემბერს, ერთი დარტყმით, ჩვენმა ხელისუფლებამ მისი განადგურება გადაწყვიტა. ამ ამბავში ყველაზე სამწუხარო ის არის, რომ სოციალური ეფექტი დამღუპველი იქნება. ხელისუფლებამ ძალიან ცუდი ექსპერიმენტი დაიწყო ქვეყნის ეკონომიკასა და საზოგადოებაზე ზემოქმედების კუთხით. 

წყარო: https://legalbet.ru/best-posts/novie-ogranicheniya-na-reklamu-i-sponsorstvo-protest/