2021 წლის დასასრული ქართულ სათამაშო ბიზნესში მნიშვნელოვანი ცვლილებებით აღინიშნა. 22 დეკემბერს, პარლამენტის რიგგარეშე სხდომაზე მიღებულ იქნა კანონების პაკეტი, რომელიც ქვეყანაში აზარტული თამაშების ზოგიერთ ასპექტს ზღუდავს. საკანონმდებლო ინიციატივებმა რეზონანსი გამოიწვია არა მხოლოდ აზარტული თამაშების ინდუსტრიაში, არამედ სპორტის, მასმედიის და ეკონომიკის სხვა სექტორებში. განმარტებისთვის საქართველოს აზარტული თამაშების ასოციაციის ხელმძღვანელს გიორგი მამულაიშვილს მივმართეთ. 

 

გიორგი, სულ ცოტა ხნის წინ ვილაპარაკეთ თქვენთან, სულ რაღაც ორიოდე თვის წინ - არაფერი უწინასწარმეტყველებდა ასეთ მკვეთრ ცვლილებებს. როგორ მოხდა ეს ყველაფერი? 

 

ყველაფერი ისე ჩანს, თითქოს გასული წლის 22 ნოემბერს ჩვენმა პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა გაიღვიძა და გადაწყვიტა აზარტული თამაშების აკრძალვა საქართველოში. სინამდვილეში, ეს არის წმინდა პოლიტიკური გადაწყვეტილება, რომელიც აბსოლუტურად არაფერზეა დაფუძნებული. მაშინვე გავრცელდა უამრავი პოპულისტური განცხადება, რომ ჩვენ გვყავს ბევრი თამაშზე დამოკიდებული, რასაც მოჰყვა გადაწყვეტილება ონლაინ აზარტულ თამაშებთან დაკავშირებით ზომების გამკაცრებისა და გადასახადების გაზრდის შესახებ. თუმცა, ამავე დროს, დეკემბრის შუა რიცხვებში, ღარიბაშვილი აკეთებს განცხადებას საქართველოში სპეციალური ეკონომიკური ზონის შექმნის შესახებ, სადაც აზარტული თამაშები გათავისუფლდება ყოველგვარი გადასახადისგან. ანუ ერთის მხრივ ამბობენ, რომ აზარტული თამაში საზიანოა და მეორე მხრივ, კარგია. გამოდის, რომ მიღებული შეზღუდვები წმინდა პოლიტიკური გადაწყვეტილებაა. 

 

კანონპროექტი 22 ნოემბერს სამი კვირის განმავლობაში დაანონსების შემდეგ დაიწერა. ეს სამი კვირა ვერ მივხვდით, არსებობს თუ არა პროექტი. ვფიქრობ, არ არსებობდა, რადგან ხელისუფლებამ ვერ გაგვცა პასუხი. იყო ერთი შეხვედრა ფინანსთა მინისტრის მოადგილესთან - მიხეილ დუნდუამ უბრალოდ მოგვისმინა. შემდეგ პარლამენტში ამ საკითხის ორ განხილვას დავესწარით, თუმცა იქაც ეკონომიკურ საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარემ გვითხრა, რომ ეს იყო წმინდა პოლიტიკური გადაწყვეტილება. ხოლო ფინანსთა მინისტრი დღემდე არ შეგვხვედრია. 

პარლამენტში ორ კომიტეტში მონაწილეობაც მხოლოდ დასწრება დასწრებისთვის იყო, რადგან ხელისუფლებას შევთავაზეთ რეალური პროექტი, რომელიც დააკმაყოფილებდა ყველა მხარის საჭიროებებს, გაამკაცრებდა ზომებს და სიტუაციის გაუმჯობესებდა, მაგრამ ხელისუფლებამ აირჩია გზა, რომელიც საბოლოოდ რამდენიმე თვეში სრულიად თეთრ ქართულ სათამაშო ბაზარს ნაცრისფერ ბაზრად გადააქცევს. ჯერ ერთი, ჩვენ არ გვეცოდინება, არის თუ არა ანგარიშზე მყოფი პირი 25 წელზე უფროსი ასაკის ან არის თუ არა სახელმწიფოს მიერ სოციალურად უზრუნველყოფილი პირი.  რაც ყველაზე ცუდია ამ ამბავში, არის ის, რომ ეს ამბავი საქართველოსთვის სოციალური თვალსაზრისით ძალიან ცუდად დასრულდება. შექმნილია ისეთი სიტუაცია, როცა  შესაძლებელია უცხოური არალეგალური საიტები საქართველოს ტერიტორიაზე ოპერირებდნენ პრაქტიკულად შეუფერხებლად და უკონტროლოდ და ვამკაცრებთ ზომებს ჩვენი ოპერატორებისთვის, რომლებიც სრულად გამჭირვალეები და ლეგალურები არიან. 

ახლა ასე გამოდის: ნებისმიერ საიტს, აიღეთ პირველი ონლაინ ტოტალიზატორი, რომელიც შეგხვდებათ, შეუძლია განათავსოს ინტერნეტში რეკლამა და შესთავაზოს თავისი სერვისები ქართველ მოთამაშეებს. მათაც კი, ვისაც ახალი კანონებით თამაში ეკრძალებათ! ქართველი ოპერატორი კი ფეისბუქის რეკლამითაც ვერ შესთავაზებს ადგილობრივ მომხმარებლებს თავის სერვისებს და, რა თქმა უნდა, დაკარგავს მათ.  გადაწყვეტილება ძალიან ცუდად იქნა მიღებული და არგუმენტი: „ვნახოთ როგორ იქნება და მერე შევცვლით ყველაფერს, თუ რამეა“ ძალიან ცუდი პოლიტიკაა. ჩვენ გვაქვს რეალური მაგალითები, ავიღოთ უკრაინა, რუსეთი და სხვა ქვეყნები: აკრძალვების შემოღების შემდეგ არაფერი შეცვლილა უკეთესობისკენ, ეს ყველას ესმის. აზერბაიჯანშიც უკვე სერიოზულად საუბრობენ აზარტული თამაშების ლეგალიზაციაზე და ჩვენ ვანგრევთ ჩვენს მიერ აშენებულ სისტემას. 

 

როგორც ჩანს, ინტერნეტ აზარტულ თამაშებზე ტოტალური კონტროლის დამყარება იგეგმება? 

დიახ, ეს შეუძლებელია, რადგან დღეს არ არსებობს ისეთი ტექნოლოგია, რომელიც საშუალებას მისცემს სრულად დაბლოკოს წვდომა VPN-ით და გადაიხადოს ელექტრონული საფულეებით, იმ ბანკების მეშვეობით, სადაც შემიძლია დარეგისტრირება ონლაინ, კრიპტოვალუტით გადახდის გზით. კი, იგივე Tinkoff Bank, არის ბევრი ლატვიური ბანკი, სადაც შემიძლია ონლაინ რეგისტრაცია და მეილზე გამომიგზავნიან ბარათს. მე უბრალოდ გადავირიცხავ ჩემს საკუთარ ანგარიშზე სხვა ბანკში და ვიყენებ ამ ბარათს. 

არ არსებობს წვდომის სრული დაბლოკვის ტექნოლოგიები: ვერც ჩინეთს, ვერც შეერთებულ შტატებს და ვერც რუსეთს არ შეუძლია ამის გაკეთება საკუთარი ტექნოლოგიებით და საქართველოს, მით უმეტეს. აქ ასევე მნიშვნელოვანია იმის გაგება, თუ რა ღირს და რა დაჯდება ამ აკრძალვის შენარჩუნება. პირადად მე დარწმუნებული ვარ, რომ ამ აკრძალვებით არანაირი სარგებელი არ იქნება, სახელმწიფოს კი პირიქით, ძალიან ძვირი დაუჯდება ამ ყველაფრის კონტროლი. ნებისმიერი კარგი ხარისხის VPN შეგიძლიათ შეიძინოთ თვეში $2-დან $3-მდე. ასეთი მცირე ხარჯით, ნებისმიერს შეუძლია ნებისმიერ ინტერნეტ რესურსზე უპრობლემოდ წვდომა. 

კანონპროექტს პარლამენტში ერთხმად დაუჭირეს მხარი თუ ოპონენტები მაინც იყვნენ? 

ზოგიერთი დეპუტატი წინააღმდეგი იყო, ასევე იყო კონკრეტული კითხვები კრიპტოვალუტასა და კრიპტოკაზინოებთან დაკავშირებით. მაგრამ იყო მხოლოდ ერთი პასუხი: ერთის მხრივ, ხალხის სიცოცხლე სასწორზეა, ხოლო მეორეს მხარესაა ბიზნესი. ბუნებრივია, ხელისუფლება არჩევანს ხალხის სიცოცხლის სასარგებლოდ აკეთებს. მაგრამ შეხვედრაზე არაერთხელ ვთხოვე, რომ ქვეყანაში დამოკიდებულების რეალური სტატისტიკა წარმოადგინეთ, რადგან არის განცხადებები, რომ საქართველოში მოთამაშეთა თითქმის 70% აზარტული მოთამაშეა. თუმცა, მსოფლიო მონაცემებით, საშუალოდ, ეს მაჩვენებელი საერთოს 0,7-0,8%-ს შეადგენს. 

მაქვს საფუძველი ვიფიქრო, რომ საქართველოში ეს მაჩვენებელი 1,2-1,5%-ზე მეტი არ შეიძლება იყოს. მე ჯერ კიდევ არ მიმიღია ეს სტატისტიკა, მიუხედავად იმისა, რომ პარლამენტს წერილიც კი გავუგზავნე და ვთხოვე, რომ ეს ციფრები გამოეგზავნათ. თავად ეკონომიკური კომიტეტის თავმჯდომარე დამპირდა, რომ ამ სტატისტიკას მომცემდა, მაგრამ ჯერჯერობით არაფერი მოუწოდებია. ეს კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ ეს არის საქართველოს ხელისუფლების წმინდა პოპულისტური პოლიტიკური გადაწყვეტილება. ვფიქრობ, ერთ წელიწადში ხელისუფლება მიხვდება თავის შეცდომას და გადახედავს გადაწყვეტილებას. 

ჩვეულებრივ, პოპულისტური ნაბიჯები საარჩევნო კამპანიის ნაწილია, მაგრამ ახლა? 

არა, მხოლოდ ამაშია საქმე - ახლა საქართველოში არჩევნები არ არის. მართალია, ზოგიერთი აკრძალვა დარტყმაა გარკვეული ოპოზიციური ტელეარხისთვის საქართველოში: ბევრი მათგანი ფულს აზარტული თამაშების რეკლამით შოულობს. მალე რომ იყოს არჩევნები, მაინც გასაგები იქნებოდა. და საერთოდ გაუგებარია: ამბობენ, რომ სათამაშო ბიზნესი ბოროტია და ორ კვირაში აცხადებენ გონიოში საინვესტიციო პროექტს, რომელიც ითვალისწინებს დიდი რაოდენობით ახალი კაზინოს შექმნას. გაკეთდება მთელი სათამაშო ქალაქი, ლას-ვეგასის მსგავსად, სპეციალური ეკონომიკური ზონა შეღავათიანი გადასახადით. 

რა ცვლილებები შევა ძალაში მალე? 

ტოტალიზატორის ფსონების დადებას შეძლებენ 25 წელზე უფროსი ასაკის პირები, ხოლო ტოტალიზატორის გადასახადი იგივე დარჩა, რაც იყო - ფსონის 7%. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ ვითხოვდით, რომ ეს 7% გადაეტანა 10%-იან GGR-ს, ეს მოგვცემდა შესაძლებლობას როგორმე არ გაუარესებულიყო პროდუქტის პირობები. ახლა კი კომპანიებს მოუწევთ პროდუქტის პირობების შეცვლა და ეს პირდაპირ გავლენას მოახდენს შემოსავალსა და გადასახადებზე, ციფრებით ანალიზი მხოლოდ 1-ლი კვარტლის ბოლომდე შეიძლება. 

რაც შეეხება სახმელეთო კაზინოების, სლოტ კლუბებისა და ტოტალიზატორების გადასახადებს, ყველაფერი იგივე დარჩა. მაგრამ 1 მარტიდან ნებისმიერი ფორმით აზარტული თამაშების რეკლამა აკრძალულია, რჩება მხოლოდ სპონსორობა, ასევე, მაგალითად, სტადიონი რომ იყოს რომელიმე კომპანიის მფლობელობაში, მაშინ ლოგო ძალიან პატარა უნდა იყოს. ლოგო თითქმის უხილავი უნდა იყოს, მაგრამ სპონსორზე სიტყვიერად შეიძლება საუბარი. ეს ყველაფერი არარაციონალურია: არც ერთი სპორტსმენი არ იყვირებს, რომ მას აფინანსებს ესა თუ ის ტოტალიზატორი. გარდა ამისა, 25 წლამდე ასაკის ყველა პირს, ისევე როგორც ნებისმიერ სოციალურად დაუცველს და ყველა საჯარო მოხელეს ეკრძალება წვდომა როგორც სახმელეთო, ისე ონლაინ კაზინოებზე. ხაზგასმით აღვნიშნავ, რომ ეს სტანდარტები ვრცელდება როგორც ონლაინ, ასევე ხმელეთზე დაფუძნებულ ბიზნესზე. მაგრამ, როგორც ზემოთ ვთქვი, ამის დარეგულირება შეუძლებელია. ექსპერიმენტისთვის ავიღე და ვითხოვე საბანკო ბარათი ლატვიიდან, ერთ დღეში ფოსტით ჩამოვა, ლატვიაში მექნება ინტერნეტ ბანკი. 

ადრე კაზინოს დივიდენდების გაცემის შემდეგ შემოსავალზე გადასახადი ჰქონდა, ახლა კი GGR-ის 10% იქნება. ეს არ ეხება მხოლოდ P2P თამაშებს, როგორიცაა პოკერი, დომინო: GGR იქ არ იქმნება, იქ მოთამაშე თამაშობს მოთამაშესთან და არა კაზინოსთან. შესაბამისად, ის რჩება 15%-იანი გადასახადით. გარდა ამისა, მათ დაამატეს 2% მოგების გაცემაზე - კაზინო იტოვებს, შემდეგ კი გადარიცხავს იმ თანხას, რომელიც უნდა გადაეცეს სახელმწიფოს მომხმარებლის ნაცვლად. 

ერთ-ერთი სფერო, რომელზეც საკანონმდებლო ცვლილებებმა იმოქმედა, არის სპორტი. და იქ ყველაფერი სიტუაციის გაუარესებამდე მივიდა. როგორი რეაქცია ექნება სახელმწიფოს? 

დიახ, დღეს ბიზნესი იძულებულია უარი თქვას სპორტის დაფინანსებაზე - ეს არის სადღაც 30 მილიონი ლარი წელიწადში. ჩვენ გავაკეთეთ პრესკონფერენცია, სადაც მივიღეთ ფედერაციების, ასოციაციების, ტიტულოვანი სპორტსმენების, მსოფლიო ჩემპიონების მხარდაჭერა. ამ დრომდე ხელისუფლება მხოლოდ შეშფოთებულია. ვფიქრობ, პირველი ნაყოფი იგრძნობს 15 თებერვლის შემდეგ, რადგან სახელმწიფოს მოუწევს ალტერნატივის ძიება, მაგრამ არ არსებობს. ამრიგად, მთავრობა იძულებული იქნება რეკლამასთან დაკავშირებით დათმობაზე წავიდეს. 

რა პოზიცია დაიკავა ქართულმა მარეგულირებელმა Random Systems-მა ამ სიტუაციაში? 

მარეგულირებელმაც არაფერი იცოდა, არც არაფერი იყო შეთანხმებული. 

იმოქმედებს თუ არა მიმდინარე ცვლილებები საქართველოს საინვესტიციო კლიმატზე? 

აისახება: ახლა უკვე არის ერთი სარჩელი 7%-თან დაკავშირებით. ჩვენ უკვე დავიწყეთ კონსტიტუციონალისტებთან კონსულტაციები. სარჩელი გაიზრდება, კიდევ იქნება განცხადებები, რადგან საქართველოს აქვს ინვესტიციების დაცვის ხელშეკრულება ინგლისთან და შვედეთთან. და ისე გამოდის, რომ ორი კომპანია ინგლისურია, ერთი შვედური. მათ ინტერესებს საკონსტიტუციო სასამართლოში დავიცავთ. დღემდე საუბარია ინვესტიციების დაცვის ყველა პრობლემის ერთ სარჩელად გაერთიანებაზე. 

გარდა ამისა, 1 მარტიდან აკრძალვების ამოქმედების შემდეგ ჩვენ დავეხმარებით მათ, ვინც დახმარებისთვის მოგვმართა უფლებების დაცვასთან დაკავშირებით. ეს ხომ აბსურდულია. საქართველოში 21 წლიდან შეიძლება ადგილობრივ ორგანოებში საარჩევნო თანამდებობა დაიკავო, 24 წლიდან კი პარლამენტში აირჩიონ  აქ 25 წლამდე აკრძალულია არჩევა როგორ გაერთოს, ასეა? ყველაზე საინტერესო ის არის, რომ ცოტა ხნის წინ პრემიერმა გააკეთა განცხადება, რომ ადამიანი საკუთარ ცხოვრებას მართავს. თუ ადამიანს შეუძლია თავისი ცხოვრების მართვა, მაშინ რატომ ვერ მართავს თავის ფულს? 

რამდენად სერიოზულია აზარტული თამაშების პრობლემა საქართველოში რეალურად? 

დღემდე, სტატისტიკა არ არსებობს. ეს არის ის, რაც ჩვენ შევთავაზეთ: გადადება გადაწყვეტილების მიღება, უპირველეს ყოვლისა, ჩატარდეს ყოვლისმომცველი და მიზანმიმართული კვლევა, საიდან მოდის ეს პრობლემა, რეალურად რამდენი დამოკიდებული ადამიანია ახლა საქართველოში. მაგრამ აი მაგალითად: ჩვენ გვაქვს ასეთი საზოგადოებრივი ორგანიზაცია „დედები აზარტული თამაშების წინააღმდეგ“ პირდაპირ ვეუბნები: „ასე ამბობ, რომ კვლევა ჩაატარე. ამიხსენი სად თამაშობენ ეს დამოკიდებულები? ის პასუხობს - რა განსხვავებაა. მე ვამბობ, რომ ის დიდია, მაგრამ ის არ არის მზად მომისმინონ კონტრარგუმენტები.  

მაგრამ თუ ხალხი თამაშობს არალეგალურ ბაზარზე, მაგრამ ლეგალური აკრძალულია, მაშინ სიტუაცია არ გაუმჯობესდება: ასეთი მოთამაშეების რაოდენობა მხოლოდ გაიზრდება. საქართველოს ტერიტორიაზე რეგისტრირებულ ოფიციალურ კაზინოში, ადგილზე მაინც, ინტერნეტშიც კი შეგიძლიათ დაკარგოთ მხოლოდ ის, რაც გაქვთ და მეტი არაფერი. მოთაშეს არავინ მისცემს კრედიტს, არანაირ სარგებელს არავინ მისცემს. გარდა ამისა, ჩვენგან განსხვავებით არალეგალურ ბაზრებზე მარჟები მაღალია. იქ კაზინოები ყველანაირად ცდილობენ კლიენტი შეინარჩუნონ და მისგან ფული ბოლომდე ამოიღონ. 10-12%-იანი ზღვარი გვაქვს, მეტი არა. გარდა ამისა, ჩვენ გვაქვს იდენტიფიკაციის, გადამოწმების სისტემა, ჩვენ ყოველთვის ვიცით ვინ დგას ანგარიშის უკან. 

არალეგალურ საიტზე კი ადამიანს შეუძლია დარეგისტრირდეს 13 წლის ასაკში და 14-ში და ითამაშოს და არავინ შეამოწმებს და არ შეაჩერებს. ქართველი მომხმარებლის ლეგალურ ბაზარზე თამაშის მთელი ინტერესი არის ის, რომ 1 წუთში მოიგოს.  თუ აკრძალავენ, უცხოურ საიტზე შევა და ნახევარ საათს დაელოდება გადახდებს. აქ კი მთავარი პრობლემა ტენდენციაშია, გრძელვადიან პერსპექტივაში: თუ ადამიანი რამდენიმე წელიწადში შეეგუება უცხოურ ბაზარს, აღარ დაბრუნდება ქართულ ბაზარზე. 

ამიტომ, ბევრ იურისდიქციაში - შვედეთში, ავსტრიაში - მიიღეს შესაბამისი კანონები და ცდილობენ ითამაშონ მხოლოდ ქვეყანაში რეგისტრირებულ საიტზე. კარგი, ავიღოთ თურქეთი და აზერბაიჯანი - იქ თამაში აკრძალულია. და რატომ არ თამაშობენ? ისინი, რა თქმა უნდა, თამაშობენ. ჩვენთან ფულის დასახარჯად მოდიოდნენ თურქებიც და აზერბაიჯანელებიც, ან საიტებზე დახარჯეს. იგივე იქნება ახლა ქართველ მოთამაშეებთან: თუ ასეთი მოთამაშე ლეგალურ ქართულ საიტზე შემოვა, დაიბლოკება, მაგრამ თუ ის მოხვდება სხვა არალეგალურ  საიტზე, არავინ დაბლოკავს მას. 

კანონში წერია, რომ MCC კოდით ფულის გადარიცხვა აკრძალულია, მაგრამ ყველამ იცის, რომ არალეგალური საიტები ამ კოდს კი არ იყენებენ, არამედ მედიაფაილების, ტურისტული კომპანიების და ა.შ. ან საქართველო უნდა გადაიქცეს ჩრდილოეთ კორეად ან ირანად და საერთოდ დახუროს ინტერნეტი, ან მთელი ფული დაიხარჯება ამის კონტროლში. ახლა, სტატისტიკის მიხედვით, ქართველი მომხმარებლები წელიწადში 120 მილიონ ლარზე მეტს თამაშობენ უცხოურ საიტებზე. ეს რიცხვი ახლა 10-ჯერ გაიზრდება და ეს არის ვალუტის სერიოზული გადინება წლის განმავლობაში. 

 

საიდან მოდის ეს დამოკიდებულება სათამაშო ბიზნესისადმი? ადრეც ასე იყო? 

დღეისათვის სათამაშო ბიზნესი ყველაზე ხელსაყრელია პოპულისტური განცხადებებისთვის. ახლახან Entain Plc-ის აღმასრულებელმა დირექტორმა ჯეტ ნიგარდ-ანდერსენმა გააკეთა განცხადება, რომ მთავრობებს ძალიან ცუდი დამოკიდებულება აქვთ სათამაშო ბიზნესის მიმართ და ეს უნდა შეიცვალოს: აზარტული თამაშების ინდუსტრიას აქვს "არასამართლიანი" რეპუტაცია. ჯეტ ნიგარდ-ანდერსენი მოუწოდებს საზოგადოებას, განიხილონ აზარტული თამაშების ოპერატორები, როგორც გართობის სანდო პროვაიდერები. 

არ ვიცი, ვინ ურჩია ეს პრემიერს, მაგრამ სოციალური ფონისთვის ეს იქნება დესტრუქციული ექსპერიმენტი. კარგად მახსოვს 90-იანი წლები, როდესაც  ადამიანებს უწევდათ, ქონების გაყიდვა და ვალების ისე გასტუმრება. თუ ადამიანს უნდა თამაში, ის იპოვის გზას, თუნდაც ეს უკანონო იყოს.  

გარდა ამისა, ვაპირებდით მემორანდუმის გაფორმებას მარეგულირებელთან, როგორც გარანტია იმისა, რომ კონსულტაციების გარეშე ცვლილებები არ მოხდებოდა. ასეთ განცხადებას არავინ ელოდა. ცოტა ხნის წინ ფინანსთა სამინისტროში გვქონდა შეხვედრა, სადაც ვისაუბრეთ იმაზე, თუ როგორ შეიძლება ახალი პირობების შესრულება. და თურმე გადაწყვეტილება მიღებულია, მაგრამ არ იციან როგორ განახორციელონ. და წინააღმდეგობა განსაკუთრებით გასაკვირია - ახალი სათამაშო ქალაქის გახსნა. თუ კაზინო უკვე "ცუდია", მაშინ ის ყოველთვის ცუდი უნდა იყოს და არა შერჩევით. 

წყარო: https://logincasino.com/interview/esli-chelovek-priviknet-k-rinku-onlain-gemblinga76354.html?fbclid=IwAR3yMLxNyidLC-bLO1uZFb_7PHjZyUfFwEJcvtiosL4H1dEjMYqaoOz7DB4