აფრიკის კონტინენტი აზარტული რევოლუციის ზღვარზეა. აზარტული თამაშების ინდუსტრია აქ თანაბრად აერთიანებს უზარმაზარ ეკონომიკურ პოტენციალსა და მრავალ მოუგვარებელ პრობლემას. მობილური ფსონების სწრაფმა ზრდამ, ინტერნეტის მასობრივმა გავრცელებამ და საერთაშორისო ინვესტორების ინტერესმა ჩამოაყალიბა პერსპექტიული, მაგრამ ჯერ კიდევ ქაოტური ბაზარი, სადაც კანონი ხშირად ჩამორჩება ტექნოლოგიურ განვითარებას.

აფრიკა, რომელსაც წარსულში „მძინარე ეკონომიკად“ მოიხსენიებდნენ, დღეს სწრაფად იღვიძებს — სულ მცირე, აზარტული თამაშების სამყაროში. მობილურმა ტელეფონებმა ტრადიციული ბუკმეკერული ოფისები ჩაანაცვლეს, ინტერნეტი კანონმდებლობაზე წინ გაიჭრა, ხოლო ფეხბურთისადმი სიყვარული ბიუროკრატიულ დაბრკოლებებს აღემატა.

ყველაფერი ეს აფრიკას აზარტული თამაშების ინდუსტრიის ახალ არენად აქცევს.

ზრდის ერთ-ერთ მთავარ ფაქტორად მობილური სპორტული ფსონები მოიაზრება, განსაკუთრებით ფეხბურთის მიმართულებით. პოპულარული ევროპული ჩემპიონატები, როგორიცაა ინგლისის პრემიერ ლიგა და ჩემპიონთა ლიგა, მილიონობით მომხმარებელს იზიდავს, რომლებიც ფსონებს სმარტფონების მეშვეობით აკეთებენ.

ონლაინ-სეგმენტი უკვე შეადგენს ბაზრის 40%-მდე და ზრდის ტემპით აღემატება მიწაზე დაფუძნებულ თამაშებს.

თუ გადავხედავთ ციფრებს სრულად შეგვიძლია აღვიქვათ აფრიკის განვითარების პოტენციალი და მისი პრობლემები, რამდენს კარგავს ბიუჯეტი ყოველწლიურად და როგორ შეიძლება მისი ინფრასტრუქტურის განვითარება გადასახადების ამოღების მოწესრიგებით.

ქვემოთ წარმოდგენილია 2024 წლის ქვეყნების მიხედვით განაწილებული მიმოხილვა, სადაც მოცემულია მთლიანი სათამაშო შემოსავალი (GGR), არსებული რეგულირების სტატუსი, არალეგალური სექტორის სავარაუდო მოცულობა და პროგნოზირებული წლიური საშუალო ზრდის მაჩვენებელი (CAGR) 2030 წლამდე:

• სამხრეთ აფრიკა: ბაზარი რეგულირდება ოფლაინ რეჟიმში, ონლაინ თამაშების ნაწილი კი ნაწილობრივ არის რეგულირებული. ქვეყანას ყველაზე მაღალი GGR აქვს – 3,370 მილიონი აშშ დოლარი. ბაზრის დაახლოებით 30% არალეგალურია. პროგნოზირებული წლიური ზრდის მაჩვენებელია 6%.

• ნიგერია: GGR შეადგენს 895.7 მილიონ აშშ დოლარს. ქვეყანაში სათამაშო ინდუსტრია ნაწილობრივ არის ლეგალიზებული, თუმცა ბაზრის 65% არალეგალურია. პროგნოზირებული CAGR შეადგენს 9%-ს.

• კენია: მიუხედავად იმისა, რომ ზუსტი GGR მონაცემები არ არის ხელმისაწვდომი, ქვეყანაში სათამაშო საქმიანობა ლეგალიზებულია, თუმცა რეგულირების გარემო არასტაბილურად ითვლება. ბაზრის დაახლოებით 60% არალეგალურია. პროგნოზირებული CAGR კი 10%-ს შეადგენს, რაც სიაში ყველაზე მაღალი მაჩვენებელია.

• განა: ქვეყანაში ნაწილობრივი ლეგალიზაციაა და GGR შეადგენს 57.4 მილიონ აშშ დოლარს. ბაზრის დაახლოებით 55% არალეგალურია. მოსალოდნელი წლიური ზრდის მაჩვენებელია 8%.

• უგანდა: GGR მონაცემები არ არის ხელმისაწვდომი. ქვეყანაში მოქმედებს სავალდებულო რეგისტრაცია სათამაშო ოპერატორებისთვის. ბაზრის დაახლოებით 50% არეგულირებელია, ხოლო პროგნოზირებული CAGR შეადგენს 7%-ს.

• მაროკო: GGR მონაცემები არ არის ხელმისაწვდომი. აზარტული თამაშები შეზღუდულია ტურისტებისთვის განკუთვნილ კაზინოებზე. არალეგალური სექტორი შეადგენს ბაზრის 40%-ს, ხოლო მოსალოდნელი წლიური ზრდა 5%-ს.

• ეგვიპტე: მსგავსად მაროკოსი, აზარტული თამაშები შეზღუდულია ტურისტული კაზინოებით. ბაზრის 40% არეგულირებელია. პროგნოზირებული CAGR არის 5%.

• ნამიბია: GGR მონაცემები არ არსებობს. ქვეყანაში ნაწილობრივი ლეგალიზაციაა. არალეგალური სექტორის მოცულობა დაახლოებით 60%-ია, ხოლო მოსალოდნელი წლიური ზრდა – 6%.

• მოზამბიკი: GGR არ არის მითითებული. ბაზარი ეფუძნება სახელმწიფო ლატარიასა და ლიცენზირების მოდელს. ბაზრის დაახლოებით 50% არალეგალურია. მოსალოდნელი ზრდის ტემპი – 6%.

• ბოცვანა: მიუხედავად იმისა, რომ GGR არ არის ცნობილი, ქვეყნის სათამაშო სექტორი სრულად რეგულირებულია. არალეგალური ბაზრის წილი 45%-ია, პროგნოზირებული CAGR კი 7%.

• ტანზანია: ასევე სრულად რეგულირებულია, თუმცა GGR მონაცემები არ არის ხელმისაწვდომი. არალეგალური ბაზარი შედარებით მცირეა – 35%. მოსალოდნელი წლიური ზრდის მაჩვენებელი შეადგენს 8%-ს.

როგორც ვხედავთ პოტენციალის მიუხედავად, რიგ ქვეყნებში ბაზრის 60–70% ჩრდილში რჩება. და ეს საკმაოდ დიდი პრობლემაა განვითარების საწყის ეტაპზე. ქვეყნები კარგავენ ბევრ გადასახადს, იზრდება კრიმინალი და ინვესტორებისთვის ხდება დიდი პრობლემა.
ამის მიზეზებია:

• ონლაინ-რეგულაციის არარსებობა;
• რეგულატორების ტექნიკური სისუსტე;
• ონლაინ აზარტული თამაშების ექსპერტების ნაკლებობა მარეგულირებელ ორგანოებში
• ოფშორული პლატფორმების უკონტროლო ფუნქციონირება;

ამ ყველაფერმა აფრიკის ქვეყნებს $1.5–2.5 მილიარდის წლიური ბიუჯეტური დანაკარგი მოუტანა — ფული, რომელიც შეიძლებოდა ჯანდაცვაში, განათლებასა და ინფრასტრუქტურაში დახარჯულიყო. თუმცა თუ აფრიკის ხელისუფლება არ შეხედავს ამას ყველაფერს სხვა თვალით და არ შეცვლის რადიკალურად თავის მიდგომებს ბიზნესის რეგულაციისადმი ეს პრობლემები უფრო და უფრო რთული მოსაგვარებელი გახდება მომავალში. დღესდღეობით შეიძლება რიგ ქვეყნებმა ეს პრობლემები ნაწილობრივ მოაგვარეს, თუმცა უმეტეს ქვეყნებში სრული განუკითხაობაა.

აფრიკის სათამაშო ინდუსტრია სწრაფად ერგება ტექნოლოგიურ განვითარებას. მობილური აპლიკაციები და პლატფორმები წამყვან პოზიციას იკავებს მომხმარებელთა ჩართულობის მხრივ, ხოლო გადახდები ეტაპობრივად გადადის ციფრულ საფულეებსა და კრიპტოვალუტებზე. ბაზარზე იზრდება მოთხოვნა რეგულირებულ და უსაფრთხო ეკოსისტემაზე, რაც KYC მექანიზმებისა და API ინტეგრაციის პოპულარიზაციას უწყობს ხელს. ეს ტენდენციები მიუთითებს იმაზე, რომ ტექნოლოგია ხდება რეგულირების გვერდითი პარტნიორი, რომელიც ხელს უწყობს გამჭვირვალობასა და მოთამაშეთა დაცვას. აფრიკის კონტინენტზე დღეს უმნიშველოვანესი ძვრები მიმდინარეობს:

• მობილური პლატფორმებისა და აპლიკაციების მასობრივი პოპულარობა
• გადასვლა ციფრულ საფულეებსა და კრიპტოვალუტებზე
• რეგულირებული, უსაფრთხო პლატფორმებზე მზარდი მოთხოვნა
• API-ებისა და KYC-ტექნოლოგიების ინტეგრაცია — მოთამაშეთა იდენტიფიკაციისა და ტრანზაქციების მონიტორინგისთვის

მომავალი: რა ელოდება აფრიკის აზარტულ ინდუსტრიას?

ნაბიჯები, რომლებიც გარდაქმნის აფრიკას გლობალურ სათამაშო დედაქალაქად:

1. ლიცენზირების და ოპერატორების სტანდარტიზაცია — ახალი საერთაშორისო პრაქტიკაზე დაფუძნებული სტანდარტები გააუმჯობესებს სიტუაციას აზარტული თამაშების რეგულაციას. ახალი სტანდარტები რომელიც გაამარტივებს ოპერატორებისთვის მუშაობას კონტინენტის მასშტაბით და გაზრდის ბაზრის გამჭვირვალობას.

2. ტექნიკური აღჭურვა და მონაცემთა ბაზები — რეგულატორებისთვის
რეგულატორებს ხშირად არ აქვთ სათანადო ტექნოლოგიური რესურსი ბაზრის მონიტორინგისთვის. ციფრული ინფრასტრუქტურა გააძლიერებს კონტროლის ეფექტიანობას და შეამცირებს უკანონო საქმიანობას.

3. ლოკალური ოპერატორების მხარდაჭერა — ალტერნატივა ოფშორებს
ოფშორული კომპანიები დიდ ფინანსურ სარგებელს აქრობენ ქვეყნებიდან. ადგილობრივი ოპერატორების წახალისება გააძლიერებს ეკონომიკას და შექმნის მომხმარებელზე ორიენტირებულ და უფრო რეგულირებად გარემოს.

4. ქვეყანათშორისი მონაცემთა გაცვლა — ეფექტური ზედამხედველობისთვის
რეგულატორებს შორის ინფორმაციის გაზიარება მნიშვნელოვანია უკანონო ოპერატორების აღმოჩენისთვის. კოორდინაცია უზრუნველყოფს უფრო მყარ და უსაფრთხო სათამაშო ეკოსისტემას მთელ რეგიონში.

აფრიკის აზარტული თამაშების ბაზარი — ეკონომიკური შესაძლებლობების ვულკანია, რომელიც სწრაფად იზრდება და აერთიანებს როგორც ძლიერ პოტენციალს, ისე მნიშვნელოვან გამოწვევებს. მიუხედავად იმისა, რომ რეგულაციების გაუმართაობა და ზედამხედველობის სუსტი მექანიზმები კვლავ პრობლემად რჩება, სექტორი სტაბილურად ვითარდება. ფრაგმენტული და რეაქციული მიდგომებიდან კოორდინირებულ და თანმიმდევრულ რეგულირებაზე გადასვლა კონტინენტის ბიუჯეტს წელიწადში $2 მილიარდზე მეტ საგადასახადო შემოსავალს მოუტანს. თუმცა ეს მხოლოდ ფინანსური სარგებელი არ არის — მთავარი შესაძლებლობა იმაში მდგომარეობს, რომ აფრიკამ შეუძლია შექმნას გამჭვირვალე, უსაფრთხო და ინკლუზიური სათამაშო ეკოსისტემა, სადაც ყველა დაინტერესებული მხარე — მოთამაშეები, ბიზნესი და სახელმწიფო — მოგებული დარჩება.