ბოლო წლების განმავლობაში, ევროპული ქვეყნები აქტიურად ანახლებენ თავიანთ სათამაშო კანონმდებლობას. მოძველებული და არაეფექტური მიდგომები გზას უთმობს რეგულირების თანამედროვე მეთოდებს, რომლებიც ითვალისწინებს თანამედროვე რეალობას, მათ შორის ონლაინ სეგმენტის სპეციფიკას. თუ ადრე რეკლამის სრული აკრძალვა ან წვდომის შეზღუდვა აღიქმებოდა როგორც „მარტივი გადაწყვეტა რთულ საკითხებზე“, დღეს სულ უფრო მეტი ევროპული იურისდიქცია აღიარებს მსგავს აკრძალვებს არაეფექტურად და ნერგავს უფრო გააზრებულ და მოქნილ რეგულირების მექანიზმებს.

უკრაინის სათამაშო საბჭოს ხელმძღვანელი, ანტონ კუჩუხიძე, ხაზს უსვამს, რომ განვითარებული ევროპული ქვეყნები თანდათან უარს ამბობენ მკაცრ აკრძალვით მიდგომებზე და გადადიან უფრო გონივრული და მოქნილი რეგულირების სისტემების გამოყენებაზე.

ეჭვგარეშეა, რომ სათამაშო ინდუსტრიის რეგულირების გადახედვა დღეს ერთ-ერთი წამყვანი ტენდენციაა რიგ განვითარებულ ევროპულ ქვეყანაში. ამ მიდგომის საფუძველი მარტივი და ეფექტური იდეაა: ლეგალიზებული ბაზარი, მკაფიო წესებით, სახელმწიფო კონტროლით, საგადასახადო ვალდებულებებითა და მომხმარებელთა დაცვის მექანიზმებით, შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას ჩრდილოვანი სექტორის ზრდის შესაკავებლად. ხოლო ზედმეტად მკაცრი შეზღუდვები და აკრძალვები, როგორც წესი, სათამაშო ოპერატორებს უბიძგებს უკანონო სქემების გამოყენებისკენ და, შედეგად, ხელს უწყობს ჩრდილოვანი ბაზრის ზრდას.

ქვემოთ მოყვანილია რამდენიმე აქტუალური მაგალითი, რომელიც ნათლად აჩვენებს ეკონომიკურად განვითარებული ევროპული ქვეყნების სურვილს განაახლონ თავიანთი სათამაშო რეგულირების პოლიტიკა.

იტალიამ გადაწყვიტა გადახედოს ე.წ. „Dignity Decree“ — კანონს, რომელმაც 2018 წლიდან სრულად აკრძალა სათამაშო რეკლამა და ნებისმიერი სპონსორობა სათამაშო კომპანიების მხრიდან, მათ შორის სპორტულ ღონისძიებებთან დაკავშირებით.

კანონი მიღებული იყო პოპულისტური კოალიციის – „ლიგა – 5 ვარსკვლავის მოძრაობის“ – ზეწოლის შედეგად, თუმცა მან ვერ მოახერხა სათამაშო აქტივობის შემცირება და პირიქით, ხელი შეუწყო ჩრდილოვანი ბაზრის ზრდას.

დროთა განმავლობაში აშკარა გახდა, რომ რეკლამის აკრძალვას არ ჰქონია გავლენა მოთამაშეების ქცევაზე – ისინი თამაშს აგრძელებდნენ და სულ უფრო ხშირად მიმართავდნენ არალეგალურ ონლაინ პლატფორმებს. შედეგად, შემცირდა ბიუჯეტში შესული გადასახადები, გაიზარდა დამოკიდებული მოთამაშეების რიცხვი და შემცირდა სპორტის დაფინანსება. პრობლემის მასშტაბის გააზრების შემდეგ, იტალიის ხელისუფლება გეგმავს ღრმა რეფორმას – უარს ამბობს მკაცრ აკრძალვებზე და ნერგავს მოქნილ, გასაგებ წესებს, რაც ხელს შეუწყობს ლეგალური სექტორის განვითარებას.

ხორვატიაც რეფორმის გზას ადგას. ხელისუფლება მუშაობს ახალი სათამაშო კანონმდებლობის შემუშავებაზე, საჯარო ჩართულობით. ძირითადი ცვლილებები მოიცავს ერთიანი მარეგულირებლის შექმნას, ახალი საგადასახადო სისტემის დანერგვას ონლაინ კაზინოებისა და ბუკმეიკერებისთვის და მოთამაშეთა უფლებების დაცვის მექანიზმების გაძლიერებას. კანონპროექტის მიღება დაგეგმილია 2025 წლის შემოდგომაზე, ხოლო განახლებული სისტემის ამოქმედება – 2026 წელს.

ირლანდია ნათელი მაგალითია იმ ქვეყნების შორის, რომლებმაც გადახედეს სათამაშოს რეგულირების მიდგომებს და დღეს ახლებური, უფრო დაბალანსებული და ეფექტიანი სისტემა აამოქმედეს. 2025 წლის 4 მარტიდან ირლანდიაში სათამაშო ინდუსტრიაზე ზედამხედველობა ირლანდიის სათამაშო რეგულირების უწყებამ (Gambling Regulatory Authority of Ireland – GRAI) გადაიბარა, რომელიც ეტაპობრივად გასცემს ლიცენზიებს. პირველ რიგში – B2C კომპანიებზე (რომლებიც მომხმარებლებთან მუშაობენ), შემდეგ – B2B მომწოდებლებზე და ბოლოს – არაკომერციულ ორგანიზაციებზე, რომლებიც სათამაშო სექტორში არიან ჩართული. ახალი მარეგულირებლის პრიორიტეტია გამჭვირვალობა: ლიცენზიის მისაღებად ოპერატორებმა უნდა წარმოადგინონ თავიანთი მფლობელობის სრული სტრუქტურა, ხოლო ნებისმიერი ცვლილება საქმიანობაში უნდა აისახოს შესაბამის დოკუმენტებში და დროულად მიეწოდოს GRAI-ს.

ეს მაგალითები ნათლად აჩვენებს, რომ ლეგალურად რეგულირებული სათამაშო ბაზარი სარგებელს აძლევს ყველა მხარეს – სახელმწიფოს, ბიზნესს და მოთამაშეებს. სულ უფრო მეტი ევროპული ქვეყანა უარს ამბობს იმ ხედვაზე, რომ სათამაშო ინდუსტრია მხოლოდ აღმოსაფხვრელი ბოროტებაა. ამის ნაცვლად, ისინი აკეთებენ ფსონს გონივრულ რეგულირებაზე, განვითარებაზე და პასუხისმგებლობაზე.

ეს გამოცდილება უკრაინამაც უნდა გაიზიაროს  – განსაკუთრებით ახალი ეროვნული სათამაშო მარეგულირებლის ეფექტიანი მოდელის შექმნის პროცესში. ასეთი მიდგომა ხელს შეუწყობს ბალანსის დამყარებას ბიზნესის თავისუფლებასა და სახელმწიფოს მიზანს შორის – ეფექტიანად გააკონტროლოს ეს სოციალური თვალსაზრისით განსაკუთრებით მგრძნობიარე სფერო.

წყარო