როგორ აფასებთ ქართულ სათამაშო ბიზნესში არსებულ მდგომარეობას? 

დღეს საქართველოში სათამაშო ბიზნესი საკმაოდ დიდ რყევებს განიცდის და ეს გამოწვეულია დამატებითი რეგულაციების დანერგვით. რეგულირება მნიშვნელოვან როლს თამაშობს სათამაშო ბიზნესში, მაგრამ არასწორი მიდგომა ყოველთვის ქმნის დამატებით პრობლემებს. მიუხედავად იმისა, რომ ქართული ბაზარი საკმაოდ სწრაფი ტემპით ვითარდება და იზრდება, მოთამაშეთა ქცევა შეიცვალა, რაც თამაშის კულტურის ჩამოყალიბებით არის განპირობებული. საბოლოო ჯამში, შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოს ბაზარს აქვს განვითარებისა და საერთაშორისო ბაზარზე გასვლის დიდი პოტენციალი. ისიც შეიძლება ითქვას, რომ მოქნილი საგადასახადო კანონმდებლობის გამო, დღესდღეობით ბევრი უცხოური კომპანია, განსაკუთრებით თამაშების პროვაიდერები, დაინტერესდნენ და შემოვიდნენ ქართულ ბაზარზე. ისინი თავიანთ მომსახურებას აწვდიან ბევრ უცხოურ კომპანიას საქართველოდან. ათვისებულია ევროპისა და აზიის ბაზრის წილი. რაც საბოლოოდ ქმნის ხელსაყრელ გარემოს ქართული ბაზრის განვითარებისთვის. რაც შეეხება ქართულ ბაზარზე არსებულ ოპერატორებს, უკვე ბევრი უცხოური ოპერატორია, როგორიცაა Entain, Flutter, Betsson Group და მრავალი სხვა. 

რა პრობლემები აქვს დღეს ინდუსტრიას? 

ყველაზე დიდი პრობლემა და გამოწვევა ბაზარზე არალეგალური ოპერატორების გამოჩენაა. რა თქმა უნდა, კომპლექსური მიდგომების გარეშე, როგორც ოპერატორების, ისე სახელმწიფოს მხრიდან, ეს პრობლემა მარტივად ვერ მოიხსნება. ადგილობრივი ოპერატორების დაწინაურება უნდა მოხდეს, რათა ადგილობრივი მოთამაშეები არ გადავიდნენ არალეგალურ ოპერატორებზე. სახელმწიფოს მიერ გატარებული პრევენციული ღონისძიებები არ არის საკმარისი იმისთვის, რომ უკანონო ოპერატორები ბაზრიდან გამოდევნონ. ბოლო წლებში ბევრი არალეგალური ოპერატორის უკანონო საქმიანობა დაფიქსირდა. არალეგალური ოპერატორები დღეს მსოფლიო სათამაშო ბაზრის ყველაზე დიდი გამოწვევაა, ყველა სახელმწიფო თავის მხრივ ატარებს საკანონმდებლო ცვლილებებს და თანდათან ქმნის დაბრკოლებებს არალეგალური ოპერატორების საქმიანობის შეზღუდვის მიზნით, თუმცა, როგორც უკვე აღვნიშნე, პრაქტიკამ გვაჩვენა, რომ საუკეთესო მეთოდი ბრძოლის არის ლეგალური ოპერატორების ხელშეწყობა. რაც უნდა გამოიხატოს ადგილობრივი ოპერატორის მოქნილობაში, მისი პროდუქტის რეკლამირების შესაძლებლობაში, როგორც ადგილობრივ ბაზარზე, ასევე საერთაშორისო ბაზარზე უცხოელი მოთამაშეების მოსაზიდად. ეს მომხმარებლებს ლეგალურ ოპერატორებთან თანამშრომლობის საშუალებას მისცემს და მათი ინტერესები სრულად იქნება დაცული. სამწუხაროდ, რიგ შემთხვევებში, ამა თუ იმ საკითხის განხილვაში ბიზნესექსპერტები არ ერთვებიან, თუმცა როცა დისკუსიაში ბიზნესექსპერტები ჩართულნი არიან და მათ აზრს იზიარებენ, საკანონმდებლო ბაზის საბოლოო ფორმა ისე მუშავდება, რომ ბიზნესისთვის ხელსაყრელი ხდება. 

როგორ ხედავთ საქართველოს ინდუსტრიის მომავალს უახლოეს წლებში, რა არის ძირითადი ტენდენციები? 

როგორც უკვე ვთქვი, აზარტული თამაშების ინდუსტრია საკმაოდ კარგად ვითარდება საქართველოში და შემიძლია ვთქვა, რომ საქართველო პოსტსაბჭოთა და აზიის ქვეყნების ჰაბად იქცეს. ბევრი ახალი ოპერატორი და თამაშის მომწოდებელი კომპანია დაინტერესდა ქართული ბაზრით და გადავიდა საქართველოში. რა თქმა უნდა, ამასაც აქვს თავისი ლოგიკური ახსნა და მიზეზი. პირველი მიზეზი არის საგადასახადო კანონის მოქნილობა კონკრეტული მიმართულებით. მაგალითად, ტექნოლოგიურ და IT კომპანიებს აქ დიდი სარგებელი აქვთ. ასევე მარტივია ოპერირება და მეზობელ ბაზრებზე წვდომა. არ არსებობს კორუფცია, როგორც ზოგიერთ მეზობელ ქვეყანაში, რაც ბიზნესისთვის მიმზიდველია. საქართველოში ბიზნესის მართვა და დაწყება გაცილებით მარტივია. კანონმდებლობის სწორი მიდგომით, ნებისმიერ ოპერატორს შეუძლია შევიდეს ნებისმიერ საერთაშორისო ბაზარზე და მიაწოდოს თავისი მომსახურება უცხოურ კომპანიებს, სათამაშო ლიცენზირების მოთხოვნამ გაზარდა საქართველოში მოქმედი პროვაიდერების სანდოობა, რადგან ჩვენი კანონმდებლობით, საქართველოდან მოქმედი ყველა კომპანია ექვემდებარება მკაცრ მონიტორინგს. ეს მათ იმიჯზე დადებითად აისახება და უცხოურ ოპერატორებს სურთ ასეთ კომპანიებთან თანამშრომლობა. აქედან გამომდინარე, შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოს ბაზარი აღნიშნული ინდუსტრიისთვის საკმაოდ კარგი და მზარდი ბაზარია. 

რა როლს თამაშობს საქართველოს აზარტული თამაშების ასოციაცია ინდუსტრიის განვითარებაში? 

ასოციაციას დიდი როლი აქვს სათამაშო ინდუსტრიაში, რადგან ასოციაცია მოქმედებს ოპერატორების ინტერესებიდან გამომდინარე, მონაწილეობს სახელმწიფოსთან კონსულტაციებში. ახალი ინფორმაციის მოძიება და დამუშავება ყოველდღიურად ხდება, რათა ვიპოვოთ საუკეთესო უცხოური პრაქტიკა ინდუსტრიისთვის. შეძლებისდაგვარად ჩართულნი ვართ ყველა საკანონმდებლო პროექტის შემუშავებაში. ასოციაციამ დიდი წვლილი შეიტანა მომხმარებლის იდენტიფიცირება-ვერიფიცირების კანონის საბოლოო ფორმის შემუშავებაში, რომელმაც საკმაოდ დადებითი გავლენა მოახდინა ინდუსტრიაზე, AML-ის თვალსაზრისით. დღეს ყველა ლეგალური ქართველი ოპერატორი არის დაცული ჯარიმებისგან. ასოციაცია ერთგვარი შუამავლის როლს ასრულებს სახელმწიფოსა და ბიზნესოპერატორებს შორის. ის ასევე ძალიან აქტიურად თანამშრომლობს მარეგულირებელთან. იგი ხელს უწყობს სხვადასხვა კამპანიას პასუხისმგებლიანი თამაშის მიმართულებით და რაც მთავარია, ასოციაციის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი როლი არის სწორი და გადამოწმებული ინფორმაციისა და სტატისტიკის გავრცელება. მოგეხსენებათ, ჩვენი სფერო მეტ-ნაკლებად სტიგმატიზირებულია, განსაკუთრებით საქართველოში, ამიტომ შრომისმოყვარეობითა და მუდმივი კომუნიკაციით ვეხმარებით ინდუსტრიას, რათა მათმა სათქმელმა მოქალაქემდე მიაღწიოს სწორად. ჩვენ ასევე მნიშვნელოვან როლს ვთამაშობთ ბაზარზე ახალი მოთამაშეების შემოსვლაში. პირველ რიგში, როგორც წესი, ასოციაციას უკავშირდებიან პროვაიდერები და ახალი ოპერატორები და ჩვენ ვცდილობთ მაქსიმალურად დავეხმაროთ მათ. 

შეგიძლიათ ისაუბროთ საქართველოში ონლაინ კაზინოს ლიცენზირების უახლეს ცვლილებებზე? 

2024 წლის ივნისიდან საკანონმდებლო ბაზა შეიცვლება, კერძოდ, ონლაინ კაზინოები ვალდებულნი იქნებიან ჰქონდეთ სამი სახის ლიცენზია, ონლაინ კაზინო, ონლაინ სათამაშო აპარატები და ონლაინ ფსონები. აქამდე არსებობდა მხოლოდ ორი ტიპის ლიცენზია ონლაინ კაზინოზე და ონლაინ ფსონებს. შესაბამისად, ონლაინ ოპერატორებს სალიცენზიო მოსაკრებლის გარდა, კვარტალური გადასახადი დაერიცხებათ 250 000 ლარის ოდენობით.  

შეიცვალა ლიცენზიის აღების პირობებიც. აქამდე ონლაინ საქმიანობის ლიცენზია მიბმული იყო მიწის ობიექტებთან, კერძოდ, ონლაინ კაზინოსა და სათამაშო აპარატების საქმიანობისთვის კომპანიას უნდა ჰქონოდა სახმელეთო ობიექტი - ფიზიკური კაზინო ან სლოტ კლუბი. ხოლო ონლაინ ფსონების მიღების სერვისისთვის ფიზიკური ტოტალიზატორის ოფისი. ახალი ცვლილების შედეგად კომპანიას ექნება შესაძლებლობა გახსნას სამი სახის ფიზიკური ობიექტიდან რომელიმე: კაზინო, სათამაშო აპარატების სალონი ან ტოტალიზატორი - ამ შემთხვევაში ლიცენზიის ღირებულება იქნება 100 000 ლარი. თითოეული ტიპის ბიზნესი. თუ ონლაინ ოპერატორს არ სურს ჰქონდეს ფიზიკური საშუალება, მას მოუწევს გადაიხადოს შემდეგი სახის სალიცენზიო მოსაკრებელი: ონლაინ სათამაშო აპარატები 1 მილიონი ლარი, ონლაინ ტოტალიზატორი – 1 მილიონი ლარი და ონლაინ კაზინოს ლიცენზია 5 მილიონი ლარი ეღირება.  

რა თქმა უნდა, ინდუსტრიისთვის მისაღები იყო ლიცენზირების საკითხი, მაგრამ რა ფორმითაც მოხდა ლიცენზირება, ვფიქრობ,  არასწორი მიდგომაა. ონლაინ ოპერატორის საქმიანობის მიზანი ონლაინ სივრცის მოცვაა და მას ნაკლებად აინტერესებს ფიზიკური ობიექტების განვითარება. ასევე მიუღებელია ონლაინ კაზინოზე დაწესებული ფასი. ლიცენზიების სამ ნაწილად დაყოფაც, როგორც მე ვხედავ, არარაციონალურია, რადგან სრულიად იცვლება აზარტული თამაშების კონცეფცია და ჩნდება ახლი ცნება – ონლაინ კაზინოები და ონლაინ სათამაშო აპარატები, შესაბამისად, ბიზნესს დამატებითი გადასახადი ეკისრება. 

იგეგმება თუ არა რეგულაციების გადახედვა ან ახალი კანონების შემოღება? 

დღესდღეობით სხვადასხვა მიმართულებით იმართება კონსულტაციები არსებული კანონმდებლობის დახვეწის მიზნით. რადგან ბოლოდროინდელმა ცვლილებებმა გამოავლინა მთელი რიგი პრობლემები. დიდი იმედი მაქვს, რომ მთავრობა ბიზნესის აზრს გაითვალისწინებს. უნდა გადაწყდეს კანონმდებლობა თამაშების პროვაიდერებთან დაკავშირებით. რადგან ბაზარზე ახალი სფეროები გამოჩნდა და არსებული კანონმდებლობა არ მოიცავს მათი საქმიანობის სპეციფიკას. უნდა დაიხვეწოს რეკლამის საკითხიც. ბევრი სამუშაო იქნება ჩასატარებელი არალეგალური აზარტული თამაშების ოპერატორების დაბლოკვის კუთხით. ეს რთული და შრომატევადი სამუშაოა და უნდა მოხდეს ცვლილება კანონმდებლობის დონეზე. 

როგორ თანამშრომლობს ასოციაცია მთავრობასთან აზარტული თამაშების სამართლიანი და პასუხისმგებელი პრაქტიკის უზრუნველსაყოფად? 

ჩვენ გვაქვს პერიოდული კონსულტაციები შემოსავლების სამსახურთან, ფინანსთა სამინისტროსთან და პარლამენტის დარგობრივი ეკონომიკის კომიტეტთან. ჩვენ ასევე აქტიურად ვთანამშრომლობთ ადგილობრივ მარეგულირებელთან საქართველოში ბიზნეს გარემოს გასაუმჯობესებლად. გარდა კანონმდებლობისა, სამუშაო პროცესში ბევრი სხვადასხვა მცირე პრობლემაა, რომელიც უნდა აღმოიფხვრას ასოციაციის მიზანი ყოველთვის იყო ადგილობრივი ოპერატორებისთვის მსოფლიოს საუკეთესო პრაქტიკის პოვნა და გაზიარება. ამ გამოცდილებას სახელმწიფო სტრუქტურებსაც ვუზიარებთ. შემიძლია გითხრათ, რომ ადგილობრივი ოპერატორები საქართველოში ყოველთვის იზიარებდნენ სამართლიანი თამაშების პრინციპებს. რა თქმა უნდა, ეს ნაწილობრივ იმითაც არის განპირობებული, რომ დღეს საქართველოში ოპერირებენ მსოფლიოს წამყვანი ბრენდები, რაც ასევე ხელს უწყობს ბაზარზე სამართლიანი პრინციპების განვითარებას. 

რამდენად მნიშვნელოვანია ტურიზმი საქართველოში სათამაშო ინდუსტრიისთვის? როგორია უცხოელი მოთამაშეების წილი მიწის და ონლაინ კაზინოებში? 

ცოტა ძნელი სათქმელია, რომ ტურიზმის ინდუსტრიას აქვს დიდი მნიშვნელობა აზარტული თამაშების განვითარებაში, მე ვიტყოდი, რომ პირიქით, სათამაშო ინდუსტრიას დიდი წვლილი მიუძღვის ტურიზმის განვითარებაში. ამას ემატება ისიც, რომ ნებისმიერი უცხოელი თავს დაცულად გრძნობს და შეუძლია გართობისთვის კაზინოებსა და სხვა სათამაშო დაწესებულებებს ყოველგვარი რისკის გარეშე ესტუმროს, რასაც ქვეყნის განვითარებისთვის უდიდესი მნიშვნელობა აქვს. პირდაპირ შემიძლია ვთქვა, რომ რვა მუნიციპალიტეტი ადგილობრივ ბიუჯეტს სწორედ აზარტული თამაშების შემოსავლებიდან ავსებს. 

ხალხი მთელ მსოფლიოში ყოველწლიურად მოგზაურობს სათამაშოდ. საქართველოში ამ სექტორის განვითარების დამატებით ფაქტორს წარმოადგენს მეზობელი ქვეყნების პოლიტიკა: კაზინოები აკრძალულია თურქეთში, აზერბაიჯანსა და ირანში. რუსეთში ბევრი იურიდიული შეზღუდვაა. ეს ყველაფერი იწვევს ტურისტების შემოდინებას ამ რეგიონებიდან, რომელთა სტიმული, გარდა საქართველოში მოგზაურობისა, აზარტული თამაშებია. როდესაც უცხოელი ტურისტები ქვეყანაში სათამაშოდ მოდიან, ისინი იხდიან ფულს სხვადასხვა სერვისებშიც -ანუ ეკონომიკის მრავალი სექტორი სარგებლობს. 

აქედან გამომდინარე, უცხოელი მოთამაშეების წილი მიწის კაზინოებში უფრო მაღალია ადგილობრივ მოთამაშეებთან მიმართებაში და მერყეობს 55%-დან 45%-მდე. ამას ემატება ისიც, რომ უკრაინაში დღეს მომხდარი სამწუხარო მოვლენების გამო საქართველოში ჩამოვიდა რუსეთის მრავალი მოქალაქე, რომელიც არ ეთანხმება რუსეთის მიერ უკრაინაში შეჭრას და ომის დაწყებას. რა თქმა უნდა, ისინი ადგილობრივი კაზინოს მომხმარებლებიც გახდნენ. 

რა ნაბიჯებს დგამენ ოპერატორები ქვეყნის კაზინოებში მეტი ტურისტის მოსაზიდად? 

ბოლო პერიოდში დიდი როლი აქვს თავად საქართველოს პოპულარიზაციის ზრდას, რაშიც დიდი წვლილი მიუძღვის სახელმწიფოს. ასევე, აზარტული თამაშების კუთხით, საქართველოს სათამაშო ბიზნეს ასოციაცია ესწრება უამრავ საერთაშორისო გამოფენას და ასევე ხელს უწყობს საქართველოს პოპულარიზაციას. შემიძლია გითხრათ, რომ 10 წლის წინ საქართველოს შესახებ გაცილებით ნაკლები ადამიანი იყო ინფორმირებული, ვიდრე დღეს. ბევრს, როდესაც საქართველო ესმის, მისთვის „ჯორჯია“ ამერიკის შტატთან ასოცირდება, მაგრამ ეს მიდგომა რადიკალურად შეიცვალა ბოლო 10 წლის განმავლობაში. მიმაჩნია, რომ ჯერ კიდევ ბევრი სამუშაო აქვს ქვეყნის ხელისუფლებას საქართველოს პოპულარიზაციისთვის და აზარტული თამაშების ოპერატორებმა მეტი უნდა გააკეთონ საერთაშორისო ბაზარზე გასასვლელად, მეტი მომხმარებლის მოსაზიდად. 

რა ღონისძიებები ტარდება საქართველოში პრობლემური აზარტული ქცევის წინააღმდეგ საბრძოლველად? 

პრობლემური მოთამაშეები არიან მსოფლიოშიც და საქართველოშიც, თუმცა ეს სტატისტიკა არც ისე საგანგაშოა, როგორც სხვა ქვეყნებში. დღეს საქართველოში მოქმედებს აზარტულ თამაშებზე დამოკიდებულთა რეესტრი, სადაც ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია დაბლოკოს და შეიზღუდოს თავი. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ოპერატორები იცავენ პასუხისმგებლიანი თამაშების პრინციპებს, რაც გამოიხატება იმით, რომ ნებისმიერ მოთამაშეს შეუძლია მოითხოვოს თვითდაბლოკვა. ეს არის სწორი მიდგომა, რომ ყველამ უნდა აიღოს თავისი წილი პასუხისმგებლობა ამ საკითხში, როგორც სახელმწიფომ, საზოგადოებამ და ბიზნესმა. ამას ემატება ისიც, რომ საქართველოში ოპერირებს ბევრი უცხოური კომპანია, რომლებიც წარმოდგენილია საერთაშორისო საფონდო ბირჟაზე და მერწმუნეთ, არც ერთ ლეგალურ ოპერატორს არ უღირს მათი იმიჯის შელახვა და ბიზნესში დამატებითი პრობლემების შექმნა. 

რა მიზნები აქვს საქართველოს აზარტული თამაშების ასოციაციას სამომავლოდ? 

ასოციაციის მთავარი მიზანია იყოს შუამავალი სახელმწიფოს, მარეგულირებელსა და ბიზნესს შორის. აზარტული თამაშების ინდუსტრიის ხელშეწყობა, მოსახლეობის ცნობიერების ამაღლება, რომ აზარტული თამაში არის გასართობად და არა იმისთვის, რომ ადამიანმა ზიანი მიაყენოს საკუთარ თავს,  მის  ფინანსურ მდგომარეობასა და ოჯახის წევრებს. ასოციაცია შეისწავლის საუკეთესო უცხოურ მაგალითებს, წარადგენს რეკომენდაციებს. 

ასოციაცია ხელს უწყობს და ურჩევს უცხოელ ინვესტორებს, რომლებიც დაინტერესებულნი არიან ქართული ბაზრით და ზოგადად წარმოადგინოს საქართველოს და აზარტული თამაშების ინდუსტრიას საერთაშორისო ბაზარზე. ასოციაცია ყოველდღიურად თანამშრომლობს სხვადასხვა ქვეყნის ასოციაციებთან, ხელს აწერს მემორანდუმებს და მაქსიმალურად ცდილობს მჭიდროდ ითანამშრომლოს მათთან და მიიღოს მათი რჩევები და, თავის მხრივ, გაუზიაროს საქართველოს გამოცდილება. ასოციაცია მიზნად ისახავს კავშირების გაფართოებას და საქართველოს სახელის საერთაშორისო ბაზარზე გატანას, რათა ქვეყანამ კიდევ უფრო მეტი ინვესტიცია მიიღოს.